คร. ลุยคัดกรอง ‘พยาธิใบไม้ตับ-มะเร็งท่อน้ำดี’ เพิ่มเข้าถึงบริการ ‘ลดป่วย-เสียชีวิต’

กรมควบคุมโรค ร่วมเปิดโครงการรณรงค์-ป้องกันโรคมะเร็งในสตรี จ.น่าน พร้อมนำรถชีวนิรภัยพระราชทาน-เครื่องอัลตราซาวด์ขนาดเล็กและเตียงตรวจมาบรรจุไว้ในรถ ตรวจคัดกรองมะเร็งตับ-ท่อน้ำดีด้วยเครื่องอัลตราซาวด์ เพิ่มโอกาสเข้าถึงบริการ สร้างความรอบรู้ สามารถ ลดการสูญเสียชีวิต-เพิ่มมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น

เมื่อวันที่ 28 ต.ค. 2566 นพ.ชลน่าน ศรีแก้ว รมว.สาธารณสุข (สธ.) และนพ.โอภาส การย์กวินพงศ์ ปลัด สธ. เปิดโครงการรณรงค์และป้องกันโรคมะเร็งในสตรี ณ เทศบาลตำบลเวียงสา อ.เวียงสา จ.น่าน ภายใต้สโลแกน Woman Power No! Cancer “สวย เริด เชิด สู้มะเร็ง” และ “รู้เท่าทัน ป้องกันได้ ตรวจพบรักษาไว ปลอดภัยจากมะเร็ง” ซึ่ง นพ.ธงชัย กีรหัตถยากรณ์ อธิบดีกรมควบคุมโรค (คร.) ได้มอบหมายให้ นพ.อภิชาต วชิรพันธ์ รองอธิบดีกรมควบคุมโรค พร้อมด้วย พญ.เสาวนีย์ วิบุลสันติ ผู้อำนวยการสำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 1 จ.เชียงใหม่ นพ.วิชาญ บุญกิติกร ผู้อำนวยการกองโรคติดต่อทั่วไป และเจ้าหน้าที่กรมควบคุมโรค ร่วมคัดกรองโรคพยาธิใบไม้ตับ มะเร็งตับและมะเร็งท่อน้ำดี 

ทั้งนี้ ในการคัดกรองโรคพยาธิใบไม้ตับ ใช้การตรวจปัสสาวะด้วยชุดตรวจสำเร็จรูปชนิดเร็ว (OV-RDT) ซึ่งเป็นเทคนิคใหม่ที่พัฒนาโดย มหาวิทยาลัยขอนแก่น และตรวจคัดกรองมะเร็งตับและมะเร็งท่อน้ำดีด้วยเครื่องอัลตราซาวด์ มีประชาชนสนใจเข้ารับการคัดกรองจำนวนมาก ผู้ที่มีผลผิดปกติหรือสงสัยก็จะได้รับคำแนะนำที่ถูกต้อง หรือส่งต่อไปรับการตรวจวินิจฉัยและรักษาที่โรงพยาบาลเวียงสาต่อไป นอกจากนี้ยังได้จัดนิทรรศการให้ความรู้เรื่องโรคพยาธิใบไม้ตับ สร้างความรอบรู้ให้กับประชาชนรู้วิธีป้องกันตนเองจากโรคพยาธิใบไม้ตับ และมะเร็งตับและท่อน้ำดี

นพ.อภิชาต กล่าวว่า ในการคัดกรองมะเร็งท่อน้ำดีด้วยเครื่องอัลตราซาวด์ คร. ได้นำรถ เก็บตัวอย่างชีวนิรภัยพระราชทาน ที่ได้รับการพัฒนาต่อยอดให้เกิดประโยชน์สูงสุดกับพี่น้องประชาชนตามพระราชประสงค์ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว โดยพัฒนาเป็นรถตรวจคัดกรอง มะเร็งตับและมะเร็งท่อน้ำดีเคลื่อนที่ โดยนำเครื่องอัลตราซาวด์ขนาดเล็กและเตียงตรวจมาไว้ในรถ เพื่อที่จะสามารถขับเคลื่อนไปยังพื้นที่ชนบทห่างไกล ให้บริการประชาชนที่ขาดโอกาส ให้ได้ครอบคลุมมากขึ้น ซึ่งจะเพิ่มการวินิจฉัยได้ตั้งแต่ระยะต้นๆ และส่งต่อเข้าสู่ระบบการรักษาได้ทันท่วงที สามารถลดความสูญเสียชีวิตผู้ป่วยมะเร็งตับและมะเร็งท่อน้ำดี และมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น

นพ.อภิชาต กล่าวต่อไปว่า สำหรับโรคมะเร็งท่อน้ำดี มีสาเหตุหลักมาจากการเป็นโรคพยาธิใบไม้ตับที่เกิดจากการกินอาหารที่ปรุงจาก ปลาน้ำจืดแบบดิบๆ เช่น ลาบปลาดิบ เป็นต้น ซึ่งมีพยาธิอยู่ทำให้เป็นโรคพยาธิใบไม้ตับ และเมื่อเป็นนานๆ ไม่ได้รับการรักษา จะกลายเป็นมะเร็งท่อน้ำดีในที่สุด โดยผู้ป่วยส่วนใหญ่ไม่มีอาการ แต่เมื่อโรคเป็นมากขึ้นหรือมีอาการ ตัวเหลือง ตาเหลืองแล้ว อาจจะเข้าสู่ระยะลุกลามซึ่งการรักษาอาจจะไม่ได้ผล 

ดังนั้นจึงจำเป็นต้องมีการคัดกรองหาโรคพยาธิใบไม้ตับ และหาโรคมะเร็งท่อน้ำดี ตั้งแต่เนิ่นๆ ซึ่งการรักษาจะได้ผลดี ฉะนั้นประชาชนที่กินอาหารที่ปรุงจากปลาน้ำจืดแบบดิบๆและมีอายุมากกว่า 40 ปีจึงควรได้รับการตรวจคัดกรองหามะเร็งตับและท่อน้ำดีทุกราย นอกจากนี้ผู้ป่วยที่มีอาการปวดท้องส่วนบนบริเวณใต้ชายโครงขวา ปวดหลังและไหล่ร่วมด้วย หรือมีไข้ เหนื่อย อ่อนเพลีย อุจจาระมีสีซีดและปัสสาวะมีสีเข้ม เบื่ออาหาร น้ำหนักตัวลดลง คลำหน้าท้องพบตับโต ควรได้รับการวินิจฉัยให้ชัดเจน และควรตรวจอัลตราซาวด์ตับและช่องท้องส่วนบนทุกรายเช่นกัน 

นอกจากนี้ การให้ความรู้กับประชาชน ส่งเสริมการเข้าถึงบริการตรวจคัดกรอง วินิจฉัยและรักษารวดเร็ว ภายใต้แนวคิด “รู้เท่าทัน ป้องกันได้ ตรวจพบรักษาไว ปลอดภัยจากมะเร็ง” จะสามารถยกระดับคุณภาพชีวิตและลดการสูญเสียจากมะเร็งตับและมะเร็งท่อน้ำดีได้ สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่สายด่วน คร. 1422