ล้างไตทางช่องท้องด้วยเครื่อง APD ทางเลือกของผู้ป่วย ‘สิทธิบัตรทอง’ เพิ่มคุณภาพชีวิต-ทำงานได้เหมือนเดิม

นับตั้งแต่ปี 2564 เป็นต้นมา ‘ผู้ป่วยไตวายเรื้อรัง' ที่ใช้สิทธิหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (บัตรทอง 30 บาท) สามารถรับบริการ ‘บำบัดทดแทนไต’ ด้วยการล้างไตทางหน้าท้องผ่าน ‘เครื่องล้างไตอัตโนมัติ’ (APD) ได้โดย ‘ไม่เสียค่าใช้จ่าย’

ข้อดีของวิธีการนี้ก็คือ ผู้ป่วยสามารถออกไป ‘ใช้ชีวิตประจำวัน’ หรือออกไป ‘ทำงาน’ ในตอนกลางวันถึงช่วงเย็นได้สะดวกยิ่งขึ้น

เนื่องจากการใช้เครื่องล้างไตทางช่องท้องอัตโนมัติ จะล้างเพียง 1 ครั้งต่อวันโดยใช้เวลา 8-12 ชั่วโมง โดยสามารถเปิดให้เครื่องทำงานขณะนอนหลับพักผ่อนในตอนกลางคืนได้เลย ซึ่งจะต่างจาก ‘วิธีการล้างไตทางช่องท้องด้วยตนเอง’ (CAPD) ซึ่งจะมีรอบการล้างเฉลี่ยอยู่ที่ 3-4 รอบต่อวัน และต้องเปลี่ยนน้ำยาล้างไตทุก 4-6 ชั่วโมง

วัชระ คุ้ยด่วน ผู้ป่วยไตวายเรื้อรังระยะสุดท้าย อายุ 27 ปี ซึ่งใช้สิทธิบัตรทองในการรักษาที่โรงพยาบาลพระนครศรีอยุธยาได้ยืนยันถึงข้อดีของการใช้เครื่องล้างไตอัตโนมัติว่าเดิมตลอด 10 ปีที่ผ่านมาตอนที่ล้างไตทางช่องท้องด้วยตนเอง หรือการใช้ฟอกเลือดผ่านเครื่องไตเทียม (HD) นั้นไม่ค่อยสอดคล้องกับความต้องการในการใช้ชีวิตประจำวันของเขาเท่าไหร่นัก เพราะต้องกลับมาล้างไตที่บ้านทุกๆ 4 ชั่วโมง ทำให้ไม่สามารถออกไปทำงานหาเลี้ยงชีพได้

แต่ภายหลังเปลี่ยนมาใช้วิธีการล้างไตทางหน้าท้องด้วยเครื่องอัตโนมัติได้ทำให้ ‘ชีวิตดีขึ้นมาก’ มีความสะดวกสบาย และหากต้องเดินทางไปต่างจังหวัดเขาก็สามารถยกเครื่องไปฟอกได้ด้วย โดยตอนนี้เขาสามารถออกไปสมัครงาน และใช้ชีวิตได้เหมือนปกติ

นอกจากประโยชน์ที่เกิดขึ้นกับผู้ป่วยแล้วหนึ่งในข้อดีสำหรับโรงพยาบาลก็คือการใช้ทรัพยากรในการให้บริการน้อยลง ไม่ว่าจะบุคลากร เครื่องมือ พื้นที่ ฯลฯ อีกทั้งทาง นพ.ธเนศ ดุสิตสุนทรกุล ผู้อำนวยการโรงพยาบาลพระนครศรีอยุธยา ได้เผยอีกว่าอัตราการติดเชื้อบริเวณหน้าท้องในผู้ป่วยก็ลดต่ำลงด้วย ซึ่งปกติจะมีค่าใช้จ่ายยิบย่อยค่อนข้างมากหากติดเชื้อ รวมถึงผลกระทบต่อสิ่งสำคัญมากที่สุดอย่างคุณภาพชีวิตของผู้ป่วย

นพ.ธเนศ ยังบอกอีกด้วยว่าปัจจุบันโรงพยาบาลพระนครศรีอยุธยาได้จัดสรรเครื่องล้างไตอัตโนมัติให้กับผู้ป่วยไปแล้ว 46 เครื่อง และจากการสอบถามข้อมูลหลังการใช้งานจากผู้ป่วยก็ยังไม่พบปัญหาใดๆ ซึ่งยืนยันได้ว่าเครื่องมีคุณภาพมาตรฐาน ทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ และค่อนข้างปลอดภัยมาก

อย่างไรก็ดี การจะรับการบำบัดทดแทนด้วยเครื่องอัตโนมัติได้ผู้ป่วยจะต้องพิจารณาร่วมกับแพทย์ โดย พญ.เสาวลักษณ์ ชาวโพนทอง อายุรแพทย์โรคไต อธิบายว่าหลักเกณฑ์จะมีอยู่ 2 ส่วนหลักๆ คือ 1. ปัจจัยทางการแพทย์ ซึ่งจะพิจารณาจาก ‘ความพร้อม’ ของผู้ป่วย หากเคยใช้วิธีการล้างไตทางหน้าท้องด้วยตนเองแล้วเกิดอาการผนังหน้าท้องเริ่มเสื่อมไม่สามารถแลกเปลี่ยนของเสียได้เท่าที่ควร มีภาวะปัสสาวะออกน้อย หรือมีภาวะน้ำท่วมปอดบ่อย ไปจนถึงมีโรคร่วม เช่น โรคหัวใจ ความดันโลหิตสูง

2. ปัจจัยทางสังคม โดยจะพิจารณาโดยดู ‘วิถีชีวิต’ ของผู้ป่วย เช่น นักเรียนนักศึกษา ผู้ป่วยที่เป็นหัวหน้าครอบครัวจำเป็นจะต้องทำงานหาเลี้ยงครอบครัวเป็นหลัก หรือผู้ป่วยสูงอายุที่ไม่สามารถล้างไตผ่านช่องท้องด้วยตัวเองได้ และไม่มีคนดูแลในช่วงเวลากลางวัน ฯลฯ

ด้าน นพ.จเด็จ ธรรมธัชอารี เลขาธิการ สปสช. ระบุว่าขณะนี้ทั่วประเทศมีการให้บริการด้วยเครื่องล้างไตอัตโนมัติราว 2,500 เครื่อง ซึ่งแน่นอนว่าทาง สปสช. ก็อยากให้ผู้ที่มีความพร้อมได้เข้าถึงให้มากขึ้น จึงได้มีการประสานไปยังหน่วยบริการหลายแห่งว่าถ้าหากมีความจำเป็นต้องใช้ สปสช. ยังมีเครื่องดังกล่าวอีกจำนวนมากที่พร้อมสนับสนุนให้

“วิธีการล้างไตด้วยเครื่อง APD จะทำให้ผู้ป่วยมีชีวิตที่สุขสบายและคุณภาพชีวิตที่ดีมากยิ่งขึ้น จุดนี้เป็นจุดสำคัญที่ สปสช. พยายามผลักดันให้มีการนำเครื่อง APD ไปใช้กับผู้ป่วยที่มีความจำเป็นสามารถเข้าถึงบริการนี้มากยิ่งขึ้น ซึ่งปัจจุบันมีผู้ป่วยรายใหม่ที่ใช้เครื่อง APD เพิ่มขึ้นเฉลี่ย 170-200 รายต่อเดือน” นพ.จเด็จ กล่าว

นอกจากนี้ ในปี 2566 ทาง สปสช. ยังได้เล็งที่จะเร่งขยายบริการนี้ให้ครอบคลุมมากขึ้น เพราะถึงแม้แต่ละวิธีในการบำบัดทดแทนไตจะเหมาะกับผู้ป่วยไม่เหมือนกัน ทว่า ถ้าพิจารณาจากสถานการณ์ของประเทศไทย สปสช. ยังเชื่อว่าการล้างไตทางหน้าท้อง น่าจะเป็นทางเลือกหนึ่งที่เหมาะกับบริบทการดำรงชีวิตมากที่สุด

“การมาโรงพยาบาลบ่อยๆ ไม่ง่ายนักสำหรับผู้ป่วยบางคน แล้วก็บางคน ระยะทางไกล การล้างไตทางหน้าท้องเชื่อว่าเป็นทางเลือกหนึ่ง ด้วยการลดข้อจำกัดที่ต้องล้างวันละ 4 รอบ เพราะฉะนั้นการใช้เครื่องอัตโนมัติ เราก็มีนโยบายที่จะส่งเสริมผู้ป่วยที่รับเครื่องไป ไม่เสียค่าใช้จ่ายใดๆ นะครับ แล้วก็เราก็มีส่งน้ำยาไปถึงบ้าน โดยระบบของไปรษณีย์ไทย” เลขาธิการ สปสช. กล่าว

ทั้งนี้ ปัจจุบันวิธีการบำบัดทดแทนไตสำหรับผู้ป่วยไตวายเรื้อรังที่ใช้สิทธิบัตรทองมีทั้งหมด 4 รูปแบบด้วยกัน ได้แก่ 1.การล้างไตทางเส้นเลือด หรือการฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียม 2. การล้างไตทางหน้าท้อง แบบผู้ป่วยทำเอง 3. การล้างไตทางหน้าท้องด้วยเครื่องล้างไตทางช่องท้องอัตโนมัติ และ 4. การปลูกถ่ายไต โดยวิธีเหล่านี้ผู้ป่วยยังสามารถตัดสินใจร่วมกับแพทย์ได้ด้วย