ล้างพิษแมงกะพรุน ต้องใช้ ‘น้ำส้มสายชู’ เท่านั้น! ห้ามใช้ ‘เหล้าขาว-แอลกอฮอล์’ เด็ดขาด

กรมควบคุมโรค เตือนประชาชนที่ลงเล่นน้ำทะเลช่วงฤดูฝนระวังแมงกะพรุนกล่อง ชี้มีพิษรุนแรง อาจเสียชีวิตภายใน 2-10 นาที แนะวิธีช่วยเหลือ ให้รีบขึ้นจากน้ำ-ล้างพิษด้วยน้ำส้มสายชูทั่วไปอย่างน้อย 30 วินาที ห้าม! ราดด้วยน้ำจืด หรือเหล้าขาวและห้ามถูขยี้บริเวณที่สัมผัสพิษเด็ดขาด จะทำให้พิษเข้าร่างกาย เป็นอันตรายมากขึ้น

นพ.โสภณ เอี่ยมศิริถาวร รองอธิบดีกรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข (สธ.) เปิดเผยเมื่อวันที่ 9 ต.ค. 2564 ตอนหนึ่งว่า ช่วงฤดูฝนมักเกิดภัยสุขภาพทางทะเลจากแมงกะพรุนพิษ พบมากบริเวณใกล้ชายหาดหลังฝนตกใหม่ๆ โดยเฉพาะบริเวณฝั่งอ่าวไทย แมงกะพรุนชนิดที่มีพิษร้ายแรงและอาจทำให้ผู้ที่สัมผัสเสียชีวิตได้อย่างรวดเร็ว คือ แมงกะพรุนกล่อง (Box Jellyfish) ลำตัวเป็นทรงสี่เหลี่ยมโปร่งใสจนแทบมองไม่เห็น ที่มุมเหลี่ยมจะมีหนวดยื่นออกมา มี 2 ชนิด คือชนิดหนวดเส้นเดียว และชนิดมีหนวดหลายเส้นประมาณ 12-15 เส้น ที่สายหนวดจะมีกระเปาะพิษ

ทั้งนี้ แมงกะพรุนกล่อง 1 ตัว อาจมีกระเปาะพิษถึงล้านถุง เป็นสัตว์ทะเลที่มีพิษร้ายแรงที่สุด ผู้เสียชีวิตส่วนใหญ่เกิดจากการสัมผัสกับแมงกะพรุนกล่องชนิดที่มีหนวดหลายเส้น อาการของผู้ที่โดนพิษแมงกะพรุนกล่อง มีตั้งแต่ผื่นแดง หรือรอยไหม้ที่ผิวหนัง ปวดแสบปวดร้อนรุนแรง หากได้รับพิษในปริมาณมาก พิษเข้าสู่กระแสเลือดและจะเข้าสู่หัวใจ ทำให้เวียนศีรษะ หัวใจหยุดเต้น ระบบหายใจล้มเหลว อาจเสียชีวิตได้ภายใน 2-10 นาที

สำหรับสถานการณ์ระหว่างปี 2542-2564 มีผู้ได้รับบาดเจ็บรุนแรงหรือเสียชีวิตจากแมงกะพรุนกล่อง รวม 48 ราย รายล่าสุดเป็นเด็กชายชาวต่างชาติ อายุ 9 ปี เสียชีวิตช่วงปลายเดือน ส.ค. 2564 ที่ จ.สุราษฎร์ธานี มีประวัติลงเล่นน้ำนอกตาข่ายกั้น

ด้าน นพ.จักรรัฐ พิทยาวงศ์อานนท์ ผู้อำนวยการกองระบาดวิทยา กล่าวว่า หากสงสัยว่าอาจโดนแมงกะพรุนพิษ ขอให้ปฏิบัติดังนี้ 1. ควรรีบนำผู้บาดเจ็บขึ้นจากน้ำทะเล 2. รีบร้องขอความช่วยเหลือและโทรแจ้งหน่วยแพทย์ฉุกเฉิน 1669 3. ให้ผู้บาดเจ็บอยู่นิ่งๆ และห้ามขัดถู บริเวณที่ถูกแมงกะพรุนกัด เพื่อป้องกันการได้รับพิษเพิ่มขึ้น เนื่องจากการเคลื่อนไหว กระทบกระเทือนหรือสัมผัสบริเวณที่โดนหนวดแมงกะพรุนจะยิ่งกระตุ้นการยิงพิษ  4. รีบล้างพิษทันที โดยใช้น้ำส้มสายชูความเข้มข้น 4-6% ที่ใช้ในครัวเรือนทั่วไป ราดที่บริเวณที่โดนกัด อย่างต่อเนื่องกันอย่างน้อย 30 วินาที (ห้ามราดด้วยน้ำจืด น้ำเปล่า หรือแอลกอฮอล์) น้ำส้มสายชูจะหยุดยั้งไม่ให้กระเปาะพิษยิงเข็มพิษ ป้องกันไม่ให้ผู้บาดเจ็บได้รับพิษเพิ่มขึ้น 5. หากผู้บาดเจ็บไม่มีชีพจร ให้ปั๊มหัวใจก่อนราดน้ำส้มสายชู หากไม่หายใจ ให้ช่วยปฐมพยาบาลให้หายใจก่อนราดน้ำส้มสายชู และรีบนำผู้บาดเจ็บส่งโรงพยาบาล

“ข้อควรระวังและเป็นข้อห้ามในการช่วยปฐมพยาบาลผู้ที่โดนพิษจากแมงกะพรุน คือห้ามขัดถูหรือขยี้บริเวณที่สัมผัสสายหนวดแมงกะพรุน ห้ามใช้น้ำจืด หรือเหล้าขาว หรือน้ำปัสสาวะ ราดอย่างเด็ดขาด เนื่องจากจะกระตุ้นการยิงเข็มพิษ ทำให้พิษกระจายเพิ่มขึ้น เป็นอันตรายทำให้เกิดอาการรุนแรงขึ้น” นพ.จักรรัฐ กล่าว

สำหรับการป้องกันภัยจากแมงกะพรุนกล่องก่อนลงเล่นน้ำทะเล ขอให้ประชาชนสังเกตที่บริเวณชายหาด หากพบว่ามีซากของแมงกะพรุนที่อยู่ตามชายหาด ควรหลีกเลี่ยงการลงเล่นน้ำ หรือให้ลงเล่นน้ำในบริเวณที่ปลอดภัยที่เจ้าหน้าที่จัดไว้ให้เท่านั้น และให้ปฏิบัติตามคำเตือนของเจ้าหน้าที่อย่างเคร่งครัด โดยสวมเสื้อผ้ามิดชิด สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่สายด่วนกรมควบคุมโรค โทร.1422